Siliconen zijn door de mens gemaakte (synthetische) rubberachtige materialen. Siliconen bestaan uit een verbinding van silicium, koolstof en zuurstof. Silicium is een minerale verbinding die in de natuur heel veel voorkomt als silica, het belangrijkste bestanddeel van zand.
Siliconen worden bijvoorbeeld gebruikt voor kit, lijm, smeermiddelen, voor keukengerei (bakvormen en spatels) en diverse andere producten. En de laatste tijd zijn ze nog wel eens in het nieuws geweest vanwege lekkende borstimplantaten. Naast de vaste siliconen bestaat er ook siliconenolie, siliconenvet en siliconenrubber.
Siliconen zijn flexibel en onbreekbaar. Siliconen zijn vormvast, soepel, bestand tegen kou en hitte (-40 tot +250 graden), gifvrij en siliconen dragen geen geurtjes over. Ze zijn niet poreus en binden daardoor geen bacteriën aan zich, ze zijn “inert”. Dat wil zeggen dat ze niet reageren met andere stoffen zoals eten en drinken. (Siliconen kunnen overigens niet goed tegen oliën, brandstof, petroleum, koolwaterstof producten, aromatische oplosmiddelen en sterke zuren.)
Siliconen gaan erg lang mee doordat ze goed bestand zijn tegen veroudering, tegen hitte en kou en andere invloeden van buitenaf zoals bijvoorbeeld UV-licht. Siliconen bevatten geen weekmakers en andere schadelijke stoffen.
Al met al mooie eigenschappen om als alternatief voor plastic te gebruiken.
Nee, siliconen zijn geen plastics. Ze vallen wel onder kunststoffen, net als plastics. Alle plastics zijn wel kunststoffen, maar andersom niet. Plastics zijn van fossiele brandstoffen (aardolie) gemaakt. Siliconen van silicium en koolstof.
Siliconen bevatten geen giftige en hormoonverstorende stoffen zoals weekmakers, BPA’s etcetera die je in plastics wel kan vinden. Een mooi alternatief zou je zeggen.
Maar let op!
Alhoewel siliconen an sich dus veilig zijn om te gebruiken zijn er ook fabrikanten die in hun siliconen producten vulmiddelen (plastics, weekmakers en andere nare stoffen) gebruiken om de kosten van productie te drukken. Zelfs als er 100% siliconen op je product vermeld staat. Je kan je voorstellen dat deze siliconen met vulmiddelen alsnog niet gezond zijn. En het vervelende is dat de grote buitenlandse webwinkels met kleine prijsjes hun niet geteste producten onder het mom van ‘Foodgrade silicone’ vanuit buiten de EU verzenden naar jou. Hoe veilig is dat?
Er is een eenvoudige manier om te herkennen of een siliconenproduct zoals een bakmat of mal vulstoffen bevat of niet. Kies een vlak oppervlak van het product, ‘wring’ het en als er wit doorschijnt betekent dit dat er vulstoffen aan het product zijn toegevoegd. Zuivere silicone verandert niet van kleur als het wordt gedraaid. En wanneer je siliconen producten niet verhit mogen, niet mogen worden ingevroren of niet in de vaatwasser kunnen dan is er geen sprake van zuivere siliconen. Ook wanneer er een geur hangt aan het product of aan je voedsel dan is er geen sprake van veilige siliconen.
Een andere manier waardoor je weet dat je met veilige siliconen te maken hebt is wanneer je kiest voor voedselveilige en/of medisch goedgekeurde siliconen. Het blijft ook dan wel belangrijk dat je het product gebruikt zoals de fabrikant het bedoeld heeft. Verhit je bakmal dus niet hoger dan het advies van de fabrikant.
Voedselveilig of ‘Food-grade’ siliconen is een soort siliconen die veilig is voor gebruik met voedingsmiddelen. Je vindt deze siliconen bijvoorbeeld in bijtspeeltjes voor je kleintje, maar ook in bakvormen voor je cakes bijvoorbeeld. De FDA (Food & Drugs Administration, USA) en LFGB (Lebensmittel-, Bedarfsgegenstände-und Futtermittelgesetzbuch, Duitsland) zijn instanties die siliconen testen en aangeven of ze veilig voor gebruik zijn met voedsel. Waarbij de LFGB strenger en stricter test dan de FDA. De norm in Amerika ligt lager dan in de EU namelijk.
Medisch veilige of ‘Medical-grade’ siliconen betekent dat de siliconen door de FDA zijn getest en goedgekeurd op biocompatibiliteit. Dat betekent dat het product zo is ontworpen dat het in contact kan zijn met levend materiaal zonder dat het een negatief effect heeft op dat levende materiaal. Het is dus ontworpen om gedurende langere tijd veilig in het lichaam te worden gedragen. Siliconen van medische kwaliteit zijn hypoallergeen, latexvrij en bevatten geen gifstoffen, en zijn ook niet-poreus en dus bestand tegen bacteriegroei. De borstvoedingscollector en voedingsset van Haakaa zijn bijvoorbeeld ook gemaakt van medical grade siliconen.
Rubber of latex is gemaakt van sap van de rubberboom. Het is dus een 100% natuurlijk product. Zowel siliconen als natuurrubber wordt nog wel eens gebruikt voor babyproducten zoals fopspenen, flesspenen en bijtspeeltjes. Voordeel van siliconen is dat het geen geurtjes achterlaat, het is helder van kleur en stevig materiaal. Natuurrubber is gelig van kleur, superzacht en kan wat sneller slijten. Beide materialen zijn echter veilig en vrij van schadelijke stoffen. Nadeel van natuurrubber is dat je er allergisch voor kan zijn.
Siliconen zijn over het algemeen stabiel, blijven in dezelfde staat en veroorzaken geen schade aan het milieu door uiteen te vallen in microplastics. Siliconen gaan heel lang mee.
De productie van siliconen is wel belastend. Tijdens de chemische reactie worden siliciumdioxide en koolstof samen verhit bij extreem hoge temperaturen om siliconen te produceren. Er gaat heel veel hitte met het productieproces gepaard en dat is natuurlijk weer niet goed voor het milieu.
Afgezien van de productie hoeven siliconen dus niet slecht voor het milieu te zijn. Maar let op: kleine deeltjes siliconen kunnen wel schade veroorzaken aan het milieu. Denk hierbij aan minuscule siliconen die door sommige merken aan hun verzorgingsproducten zoals bijvoorbeeld shampoo’s toegevoegd worden. Met als doel je haar er glanzender uit te laten zien en droog en beschadigd haar zachter aan te laten voelen. Echter in shampoos gedragen siliconen zich dan als een micro”plastic”. Ze komen in het rioolwater, worden niet gefilterd en komen zo in open water terecht. Aangezien siliconen niet verteren blijven ze aanwezig in de kringloop. In het water kunnen ze door levende organismen opgenomen worden en daar problemen veroorzaken.
Zoals gezegd zijn siliconen heel stabiel en bestand tegen invloeden van buitenaf. Daar zit qua afvalverwerking ook het nadeel. Siliconen breken niet snel af als ze in de natuur liggen. Dus ze zijn moeilijk biologisch afbreekbaar.
In theorie zijn ze wel makkelijk te recyclen, maar dat recycleproces is (nog) niet algemeen beschikbaar, zeker nog niet in Nederland. Dat is dus het nadeel van siliconen.
Het ligt er een beetje aan waarvoor je het materiaal gebruikt. Wil je een vervanging van je dagelijkse plastic boterhamzakjes en kies je dan voor siliconenzakjes? Dan is het de vraag of je niet beter kan kiezen voor stoffen broodzakjes of lunchboxen van RVS bijvoorbeeld. Maar heb je een voedingssonde voor je baby nodig? Dan wordt het al lastiger om een beter alternatief te vinden voor plastic.
Siliconen is een mooi duurzaam alternatief als je het tenminste niet gebruikt als wegwerpplastic. En het allerbeste: denk na voor je consumeert: Heb je het product nodig of is er een beter alternatief?
En wanneer je kiest voor siliconen: ga het liefst voor Medical Grade of Food Grade siliconen getest door de LFGB.
Veilige siliconen producten in onze webwinkel zijn bijvoorbeeld: flesspenen van Mininor en Klean Kanteen, bijtspeeltjes van Summerville Organic, borstvoedingsproducten van Haakaa. Maar ook de zoogkompressen van Lilypadz en de menstruatiecups van LadyCup zijn gemaakt van siliconen.
