Wat zijn microplastics en nanoplastics?

Microplastics zijn kleine stukjes plastics die met het blote oog niet of nauwelijks te zien zijn. Ze worden ook wel microbeads genoemd. Qua omvang zijn ze microscopisch klein tot enkele millimeters groot. We spreken van microplastics als ze maximaal een halve centimeter groot zijn. Wanneer plastics zelfs onder microscopen nauwelijks zichtbaar zijn, worden ze nanoplastics genoemd.

Microplastics kunnen overal voorkomen. De bekendste problemen zijn waarschijnlijk die van microplastics in zeeën en oceanen. Samen met grotere stukken plastic vormen ze de ‘Plastic Soep’. De dieren die in de ‘Plastic Soep’ leven, krijgen op hierdoor veel plastic binnen. Vissen, mosselen, vogels. Noem maar op.

Hoe komen microplastics in onze kringloop terecht?

1. Afbraak van plastic

Plastic heeft een nare eigenschap, het vergaat niet. Het valt uiteen in kleinere stukken. Zo ontstaat er microplastic.

Maar ook bijvoorbeeld door slijtage van autobanden ontstaat microplastic. Verder is een grote bron van microplastic het machinaal wassen en drogen van kleding die polyester, acryl of elastaan bevat. Tijdens zo’n wasbeurt komen er miljoenen microvezels/-plastics los die worden afgevoerd met het spoelwater van de wasmachine naar het riool.

2. Doelbewuste productie van microplastics

Naast deze factoren komen microplastics ook in het milieu doordat microplastics doelbewust worden geproduceerd en toegevoegd aan bepaalde producten. Dit met als doel het product een bepaalde eigenschap te geven. Of gewoon omdat ze zo leuk zijn (denk aan die ellendige glitters als knutselspullen!)

Deze microplastics worden synthetische polymeren genoemd. Ze worden bijvoorbeeld aan wasmiddel toegevoegd om verkleuring van de was tegen te gaan. Ze zitten in verf. Of ze worden als schuurmiddel gebruikt in schoonmaakmiddelen, tandpasta’s of scrubcrèmes. Maar ook in make up en andere verzorgingsproducten zoals shampoos, douchegel en zonnebrand etc. vind je microplastics. Doordat jij lekker staat te douchen met je douchegel spoel je vele microplastics het riool en de kringloop in.

Microplastics in je lichaam

Je ziet: microplastics zijn overal, om je heen. En in je lichaam. Het is niet de vraag óf je ze binnen krijgt. Je ontkomt er niet aan. Door het eten van bijvoorbeeld vis kan je het binnenkrijgen. Maar ook door het drinken van thee dat je gezet hebt met theezakjes waar plastic in zit (piramidevormige zakjes). Door het opwarmen van je eten in een plastic bakje of bord krijg je microplastics binnen. En wist je dat baby’s die voeding uit een plastic fles krijgen iedere dag naar schatting enkele miljoenen microplastics in slikken? Ook al voor de geboorte komt een baby in aanraking met microplastics vanuit de bloedbaan van de moeder. Uit een Amerikaanse studie die dit voorjaar (2024) werd gepubliceerd bleek dat er plastic in alle 62 door hen onderzochte placenta’s zat.

De effecten op de gezondheid zijn nog niet bekend.

Hoe herken je nou microplastics bijvoorbeeld in verzorgingsproducten?

Microplastics kunnen heel verschillende namen hebben, afhankelijk van waar het van gemaakt is. Verzorgingsproducten dienen een ingrediëntenlijst te hebben. Hier vind je dan ingrediënten met poly- verwijzend naar polymeren. Bijvoorbeeld: polyethyleen, acrylates copolymer etc. (Let op, niet elke poly is een microplastic.) Beat the Microbead heeft een overzicht van meer dan 500 verschillende microplastics op hun site staan. Wil je op een makkelijke manier je badkamer producten controleren? Gebruik dan de app van Beat the Microbeat. Met hulp van je camera scant de app de ingrediëntenlijst en pikt er microplastics en mogelijk schadelijke stoffen uit! Heel handig!

Hoe komen we van die microplastics af?

Europese regelgeving

Alhoewel de effecten van de kleine plastics op onze gezondheid en het milieu niet voldoende bekend zijn is de EU toch bezig het vrijkomen van microplastics in het milieu te verminderen en voorkomen.

Sinds juli 2021 bestaat er daarom een verbod op wegwerpplastic zoals plastic rietjes, wegwerpbekertjes, wattenstaafjes etc.

En sinds oktober 2023 bestaat een verbod op de verkoop van microplastics en producten met microplastics.
Voor veel producten geldt dit meteen: scrubkorrels in verzorgingsproducten, losse glitters (ik als moeder van knutselmeisjes is hier dubbel blij mee) en glitters die bijvoorbeeld aan kleding of slingers bevestigd zijn. Er zijn ook producten waar een overgangstermijn voor bestaat, zoals voor instrooimateriaal in kunstgrasvelden en glitters in nagellak. Zo gaat het verbod voor microplastics in afspoelbare verzorgingsproducten eind oktober 2027 pas in. Voor wasmiddelen in 2029 en uiteindelijk is in 2035 pas het verbod op microplastics in make-up, lip- en nagelproducten.

Glitters die biologisch afbreekbaar zijn en glitters die vastzitten zoals in glitterlijm of glitterverf mogen wel verkocht worden.

Wat kan jezelf doen?

Natuurlijk kan je zelf al veel doen. Een beter milieu begint (ook) bij jezelf!

Huishouden

• Voorkom zwerfafval. Neem je afval mee als je een dagje uit bent geweest. Of raap zwerfafval op tijdens je dagelijkse blokje om.
• Zorg voor een goede bandenspanning, zo slijten je autobanden minder.
• Verban plastic zoveel mogelijk uit je huishouden. Koop geen spullen die (onnodig) in plastic verpakt zijn. Doe plasticvrij boodschappen. Koop groente en fruit zonder plastic. (De bekendste in deze categorie zijn wellicht de komkommers en paprika’s in plastic.) Neem je eigen boodschappentassen mee.
• Geef je baby borstvoeding. En voed je je baby met een fles, kies dan voor een fles van glas of RVS. Wij hebben prachtige glazen flessen van Natursutten of Mininor, of RVS flessen van Klean Kanteen in ons assortiment.
• Warm geen eten of drinken op in plastic bakjes, bordjes of bekers in je magnetron.
• Spoel geen resten verf door de gootsteen. Spoel je verfkwasten niet onder de kraan af. (Dit geldt ook voor verf op waterbasis.)
• Ga voordat je je vloer dweilt eerst met de stofzuiger door je huis. Op deze manier wordt al heel veel stof en microdeeltjes weggezogen en komen die niet in het dweilwater terecht.
• Gebruik een wasmachine filter en/of speciale waszak zoals een ‘Guppyfriend’.
• Gebruik vloeibaar wasmiddel. Als je alleen wilt letten op microplasticvezels is vloeibaar de beste keuze, maar het is niet duidelijk of vloeibaar beter is voor het milieu omdat andere factoren ook van invloed kunnen zijn.
• Of nog beter, koop kleding van natuurlijk materiaal zoals katoen, wol, linnen, bamboe etc.

Persoonlijke verzorging

• Gebruik natuurlijke verzorgingsproducten zonder kunstmatige toevoegingen. Of nog beter: zonder plastic verpakking. Wat dacht je van solid zepen of shampoos, of deodorant in karton. 
• Koop zonnebrand zonder microplastics. Want microplastics in zonnebrandcrèmes komen regelrecht in het water / de zee.
• Scan de ingrediënten van verzorgingsproducten met de Beat the Microbead app! Of check of er een keurmerk op staat zoals ‘Zero plastic inside’ of bijvoorbeeld van Natrue of Cosmos.
• Ga voor plasticvrij natuurlijk maandverband. Of ga voor wasbaar: Imse & Vimse heeft mooie biologische wasbare maandverbanden, inlegkruisjes en tampons.

De mogelijkheden lijken eindeloos. We zijn er nog lang niet, er is nog een lange weg te gaan.

Laten we stapje voor stapje naar een betere en gezondere wereld gaan. Goed voor de planeet en voor jou!

Najaar 2021, update juni 2024