Maar nu even serieus. In de periode dat ik als verloskundige begon (meer dan 20 jaar geleden…) kende nog niemand het woord geboorteplan volgens mij. Er werd niet gevraagd naar een geboorteplan en wij als verloskundigen stimuleerden het ook niet heel erg om een plan voor een bevalling te gaan schrijven. Bevallen deed je gewoon, iedereen deed het. Je moeder, je oma, je buurvrouw. Dus jij ook. Klaar.
Inmiddels is dat erg veranderd en wordt elke zwangere vrouw gestimuleerd om zich op haar bevalling voor te bereiden door over de bevalling na te denken en een geboorteplan / bevallingsplan te schrijven. Op zich hoeft een geboorteplan schrijven niet verkeerd te zijn natuurlijk. Een beetje voorbereiding voor je bevalling is natuurlijk helemaal niet verkeerd. Integendeel. Maar ik zag en zie de meerwaarde van een standaard geschreven geboorteplan voor elke vrouw niet.
En daar heb ik meerdere redenen voor:
1. Standaard opsomming
De ervaring leerde dat standaard een geboorteplan vragen vaak uitmondde in een opsomming van zaken en details die ik sowieso altijd al in overleg met de zwangere en haar partner deed. (Zoals bijvoorbeeld: wie gaat de navelstreng doorknippen, wil je wel of niet de moederkoek zien, heb je speciale wensen voor de moederkoek, wil je hem bewaren om er wat speciaals mee te doen, mag je kindje vitamine K krijgen etcetera.)
2. Niet passend bij de vrouw
Niet elke vrouw wil óf kan een bevalplan schrijven omdat dat niet bij haar past, of omdat schrijven lastig is voor haar.
3. Niet passend bij mijn visie op verloskunde
Er werden (onder het mom van eigen regie) wensen of soms eisen op tafel gelegd die haaks stonden op mijn visie op het vak verloskunde. Een extreem voorbeeld uit de praktijk: een baby niet mogen reanimeren als hij of zij in slechte conditie ter wereld zou komen.
4. Valse beloftes
Of vrouwen hadden wensen die simpelweg niet van tevoren door mij toegezegd konden worden omdat niemand weet hoe een bevalling gaat verlopen.
5.Plan zorgt voor teleurstelling en frustratie
Soms werd er al heel vlot van een geboorteplan afgeweken. Omdat de situatie dat vroeg, of omdat het initiatief daarvoor bij de vrouw zelf vandaan kwam. Na de bevalling volgde dan soms enorme teleurstelling en gevoel gefaald te hebben. Niet zelden gebeurde het dat een zwangere vrouw het helemaal uitgedacht had en op papier gezet en dan toch op eigen initiatief ervan af moeten wijken. Als voorbeeld: een badbevalling in de woonkamer thuis. Heerlijk in eigen omgeving de weeën opvangen in warm water en je kind een warm ontvangst bieden. Prima natuurlijk! Maar tijdens de eerste weeën al zo’n paniek en pijn en stress dat het bad al heel gauw ingeruild werd voor een ziekenhuisbed met pijnbestrijding. Hoe teleurstellend als je je dan hebt vastklampt aan een geboorteplan!
Natuurlijk is het goed om te bedenken waar en hoe je zou willen bevallen en of je speciale wensen hebt en dat dan met je verloskundige of arts te bespreken. Bedenk echter wel het volgende: een open deur, maar een bevalling is alles behalve te plannen en te voorspellen.
Dus de term ‘plan’ is sowieso verwarrend. Je kan wel opschrijven: ik wil absoluut geen knip (episiotomie). Maar soms is er geen andere optie dan acuut een kind geboren laten worden met hulp van onder andere een knip.
Hecht dus niet teveel aan een bevalplan. Alsof je bevalling alleen naar jouw tevredenheid verloopt als het volgens dat plan gaat. Dat is natuurlijk onhaalbaar. Misschien moeten we het woord ‘geboorteplan’ maar inwisselen voor ‘geboortewensen’ of ‘bevallingswensen’.
Het is voor jou namelijk veel waardevoller wanneer je ervaart dat er tijdens je bevalling naar je geluisterd wordt en dat jouw inbreng (en die van je partner) er toe doet. Want dat geeft je gevoel van eigenwaarde en regie over eigen lichaam en baby.
Want natuúrlijk mag en moet je meedenken in het proces van je eigen baring. Het is jouw lichaam waar het over gaat. Je mag dan ook zeker van je verloskundige of gynaecoloog verwachten dat ze je mee laten denken en waar dat kan jouw wensen volgen. Sterker nog, dat is een plicht en jouw recht welke is vastgelegd in de Wet Geneeskundige Behandelingsovereenkomst (WGBO). Jouw verloskundige of arts vertelt je waarom hij of zij een bepaalde handeling adviseert, met daarbij de redenen daarvoor en daarna geef jij akkoord (of niet). Informed consent heet dat: geïnformeerde toestemming.
En sinds januari 2020 is er een aanvulling hierop gekomen: shared decision making: gezamenlijke besluitvorming. Het proces waarbij je verloskundige of arts verplicht is voortijdig (als dat kan) met je te overleggen over de handelingen die hij of zij wel of niet wil uitvoeren met daarbij de voor- en nadelen. Met daarbij voor jou ruimte om vragen te stellen. En samen kom je dan tot een beslissing om al dan niet over te gaan tot een bepaalde ingreep of weg die je wilt bewandelen.
Voor een patiënt of in dit geval de zwangere/barende vrouw is het heel goed dat informed consent en shared decision making zijn vastgelegd per wet. Ze geven je het recht om mee te denken en te besluiten. En ze geven je regie over jouw lichaam.
De spagaat voor de verloskundige zorgverlener
Daarnaast kan de WGBO voor een arts of verloskundige ook juist heel ingewikkeld zijn. En dat mag toch ook wel genoemd worden vind ik. Omdat er in acute situaties niet altijd gelegenheid is om met je in gesprek te gaan en dus wordt er soms ingegrepen met een korte mededeling zonder overleg. Dan wordt de regie dus even acuut overgenomen om jouw leven en/of die van je kindje te sparen of om schade te beperken.
Wat het overigens extra lastig kan maken is dat de verloskundige of gynaecoloog niet alleen de belangen van jou maar ook die van je baby in ogenschouw moet houden. Jij kan het je misschien niet voorstellen, maar er zijn vrouwen die wensen of eisen hebben die absoluut niet in het belang van de baby zijn.
Het gaat dus rondom bevallen om veel meer dan een plan of een lijst met wensen.
Het gaat om vertrouwen. In je eigen lichaam. In je eigen kracht. En vertrouwen in je zorgverlener. En dat laatste bereik je door met elkaar in gesprek te gaan. Ga na wat voor jou belangrijk is, wat jij wil nastreven. En benoem het als je echt speciale wensen hebt zodat het op een rustig moment doorgesproken kan worden. Vraag of je ervan uit mag gaan dat je betrokken wordt in het hele proces. En kijk of je op één lijn zit en of je vertrouwen hebt in je verloskundige.
Maar bedenk dat bevallen vooral ook loslaten is. Als een geboorteplan jou daarbij helpt: vooral schrijven dan. Het kan een manier zijn om overzicht te krijgen over je eigen wensen en voor je partner om daar op terug te vallen. Als dat jouw manier is om rust in je hoofd en lijf te krijgen: prima toch!? En als het helemaal niet bij je past: ook prima. Laat je niet aanpraten dat iets moet! Er zijn ook vrouwen die nergens over na willen denken en pas tijdens de weeën besluiten waar ze bevallen willen en het proces laten gaan zoals het gaat.
Zoals gezegd, zorg dat je vertrouwen hebt in je verloskundige. En in jezelf! Dat je weet hoe je met pijn om kan gaan, zodat je vertrouwen hebt. Als je vertrouwen hebt ervaar je minder angst. Angst en stress werken namelijk averechts op het hele proces van bevallen. Want angst leidt tot meer pijn en pijn leidt weer tot meer angst.
Dus: loslaten, vertrouwen en overgeven aan het proces. Dat is belangrijk. En dat bereik je meer met een goede training of cursus waarin je leert hoe je ontspant en met pijn omgaat dan met een standaard geboorteplan.
Ik wens je een voorspoedige bevalling!
PS: en of je je schoonmoeder nou wel of niet als eerste belt… dat mag je met je partner bedenken. Daar bemoeit een verloskundige zich beter niet mee😁
